Sterkowiec – co warto wiedzieć
Sterkowiec jest najmłodszą i równocześnie najmniejszą wsią w Gminie Brzesko. Położony 5 km na pół.-wsch. od Brzeska na piaszczystej równinie, wzniesiony 209 m n.p.m. Przez wieś od strony wschodniej przepływa rzeka Uszwica.
Graniczy z Wokowicami, Jadownikami, Maszkienicami oraz Szczepanowem.
Sterkowiec został założony prawdopodobnie dopiero w XVI w. W 1581 r. był własnością Jana Rupniewskiego. Wiemy o nim tyle tylko, że w latach 1564-1581 należał do Jana Rupniewskiego pieczętującego się herbem Szreniawa, męża Barbary, wdowy po Hieronimie Dębińskim-Szczekockim herbu Odrowąż, panem na zamku w Dębnie. Być może od tego też czasu wchodził w skład dóbr dębińskich, z którymi związany był jeszcze w 1890 r. jako część majątku ówczesnego właściciela zamku w Dębnie Edwarda Jastrzębskiego. Zapewne dlatego właśnie do dziś zachowało się tu tylko zaledwie kilka nieco starszych drewnianych domów z początków XX w. oraz ufundowana przez Macieja i Helenę Bujaków w 1863 r. kamienna figura Chrystusa Nazareńskiego i takiż krzyż z 1880 r. wystawiony przez rodzinę Legutków.
Statystyka – Sterkowiec w liczbach
Położenie geograficzne:
Szerokość geograficzna: 49,99o N
Długość geograficzna: 20,67o E
Powierzchnia: 317 hektarów – co stanowi 3% powierzchni Gminy Brzesko
Liczba mieszkańców: 889 (grudzień 2003)
Budynki: ?
Komunikacja: Przystanek PKP, Linie autobusowe MPK nr „5” i „8”, jeden przewoźnik prywatny
Ciekawostki, zabytki – miejsca szczególne w Sterkowcu
Kilka niezwykłych miejsc, mających swój specyficzny klimat.
Ogólnie rzecz biorąc Sterkowiec ma bardzo ładne położenie geograficzne – leży bowiem na granicy Pogórza Wielickiego i Kotliny Sandomierskiej, 209 metrów nad poziomem morza. Z kilku miejsc rozciąga się bardzo ładny widok m.in. na Tarnów i górę św. Marcina oraz na Dębno, Maszkienice i międzynarodową trasę E-4.
Kapliczki
Las duchów – za wzniesieniem od strony północnej Sterkowiec graniczy z Kocieniem – lasem owianym legendami o duchach i strachach ukazujących się nocami. Prawdopodobnie jednak legendy te dotyczyły wcześniej miejsca zwanego „Szubienicą”, gdzie do tej pory rosną dwa drzewa, a pomiędzy nimi stoi krzyż.
Cmentarz wojskowy (nr ewidencyjny DZIEKANÓW-STERKOWIEC nr 279)- w okresie I wojny światowej przez 5 dni (20-25 XI 1914 r.) przez Sterkowiec przebiegała linia frontu – w wyniku walk zginęło kilkuset żołnierzy austro-węgierskich oraz rosyjskich. Część z nich została pochowana na wspólnym cmentarzu wojskowym w lesie, a południe od Szczepanowa i Sterkowca. Od kościoła w Szczepanowie 1 km w kierunku Sterkowca, na wierzchowinie wzgórza po prawej widoczna ściana lasu z uskokiem. Idąc skrajem uskoku, dochodzimy do szlabanu i mocno wydeptanej ścieżki zagłębiającej się w las. Nią jeszcze 500 m na południe, do cmentarza położonego w młodej dąbrowie.
Prędzej pokój przyszedł do nas, niż do was. – napis na pomniku centralnym
Plan cmentarza wojskowego DZIEKANÓW-STERKOWIEC nr 279
+ 108 Austriaków z 55 i 95 pułku piechoty; 40 Rosjan. 6 mogił pojedynczych, 3 zbiorowe. Daty śmierci: 20-21 XI 1914.
Projektował Robert Motka. Obiekt na planie trapezu, ogrodzony sztachetowym płotkiem na betonowych słupkach. Metalowa bramka wejściowa. Pomnik centralny w formie ściętej piramidy z kamiennymi kulami i krzyżem na szczycie oraz tablicą inskrypcyjną. Powierzchnia 500 m2. Stan średni, tabliczki na mogiłach słabo czytelne. Cmentarz obecnie jest nieco zaniedbany, ale co roku dzieci ze szkoły podstawowej porządkują groby poległych żołnierzy.
To jak wyglądało cmentary zaraz po zakończeniu prac można wywnioskować z mapy zamieszczonej na stronie 527 w albumie autorstwa Rudolfa Brocha oraz Hansa Hauptmanna – Die Westgalizische Heldengräber wydanym w Wiedniu w 1918 roku, z archiwalnej fotografii znajdującej się w Archiwum Państwowym w Krakowie (Zdjęcie archiwalne cmentarza wojskowego nr 279 z roku 1917 ) a także relacji urodzonych tuż po zakończeniu I wojny Światowej mieszkańców Sterkowca.
Szczegółowa historia cmentarza wojskowego w Sterkowcu
Galeria zdjęć cmentarza wojskowego w Sterkowcu
Piaski – obecnie jest to ul. Promienna – z tego miejsca rozciąga się bardzo ładny widok na cała okolice – Szczepanów, Biadoliny, Dębno, Maszkienice, Jastew, a także Tarnów i górę św. Marcina. Duża część Sterkowca leży poniżej, więc nie zasłania widoku wzgórz ciągnących się po drugiej stronie trasy E4, oddalonej o ok. 10 km. Latem jest to bardzo dobre miejsce do spacerów (niesamowite wschody i zachody słońca, widok na Tarnów i okolicę nocą, idealne miejsce do obserwacji nocnego nieba). Zimą dobre miejsce dla dzieci do jazdy na sankach, ze względu na prawie zerowy ruch samochodów.
Stara kuźnia – od strony wschodniej obok torów kolejowych Kraków – Tarnów znajduje się miejsce, gdzie dawniej była kuźnia.
Bagno – jadąc w kierunku Jadownik (ul. Galicyjska) po prawej stronie można zobaczyć kilka hektarów bagien, na osuszonej części znajduje się boisko sportowe.
KAPLICZKI SZAFKOWE NA SŁUPACH, DRZEWACH I BUDYNKACH
Sterkowiec, na budynku nr 80 J.S. Żurków. Wykonana w niewiadomym czasie, poprzednio zawieszona na drzewie. Drewniana, oszklona, z obrazkiem św. Bernadetty, przywiezionym z Francji 1974.
Kapliczka na Sosence – początkowo drewniana, obecnie metalowa. Jadąc drogą (ul. Sosnowa) od Stacji PKP w Sterkowcu w kierunku Szczepanowa po lewej stronie na szczycie wzniesienia możemy podziwiać starą, samotną sosnę – przez wszystkich mieszkańców nazywaną „Sosenką”. Z tego miejsca rozciąga się także bardzo ładny widok na Dębno oraz Jadowniki. Na sośnie zawieszona jest kapliczka – początkowo drewniana w latach 80-tych zamieniona na metalową. Wg jednej z wersji zawiesił ją austriacki oficer jako wotum za uratowanie życia. W trakcie walk, gdy w listopadzie 1914 roku przechodził przez Sterkowiec front, został ranny. Ukrył się obok sosny i gorąco modlił. W 1917 roku powrócił na to miejsce i zawiesił drewnianą kapliczkę z małym obrazkiem w środku.
FIGURY
Kamienna figura Chrystusa Nazareńskiego na czworobocznym, ogzymsowanym postumencie; osłonięta nowszym, blaszanym zadaszeniem. Ufundowana przez Macieja i Helenę Bujaków oraz ich syna Stanisława w 1863 r. Lokalizacja: skrzyżowanie ul. Tarnowskiej i Wierzbowej. Opiekę nad figurą sprawuje pani Zyta Tybon.
KRZYŻE — FIGURY
Kamienny krzyż z 1880 r. – ul. Sosnowa parc. F. Dziaduły Wzniesiona 1880 z fundacji Franciszka i Marcjanny Legutków. Na czworobocznym, ogzymsowanym postumencie z płaskorzeźbami: N.P. Maryja, św. Franciszek Salezy i prawdopodobnie Stanisław Bp.
Krzyż kamienny – ul. Galicyjska obok PKP parc. nr 128 F.Witka. Wzniesiony ok. 1945—1947 z fundacji Turlejów. Z metalowym wizerunkiem Chrystusa, na czworobocznym, ogzymsowanym postumencie z płaskorzeźbą św. Judy Tadeusza. Otoczony drewnianym ogrodzeniem.
KRZYŻE DREWNIANE I METALOWE
Krzyż pamiątka jubileuszu 9 wiekowego odkupienia. Wzniesiony 1936 z fundacji gromady; 1974 zastąpiony nowym. Odnowiony z okazji 750 rocznicy kanonizacji Św. Stanisława (2003). Drewniany, bez wizerunku.
Św. Krzysztof – autor S. Turlej, figura drewniana – ul. Sosnowa
Pan Jezus Frasobliwy – autor S. Turlej, figura drewniana – ul. Sosnowa
Św. Stanisław – figura wystawiana z okazji odpustów obok stacji PKP – autor S. Turlej, figura drewniana
Św. Stanisław BM – autor S. Turlej, figura drewniana – ul. Tarnowska
Pan Jezus Frasobliwy – autor S. Turlej, figura drewniana – ul. Spadzista