Czescy ochotnicy w walkach pod Sterkowcem i Szczepanowem w listopadzie 1914 r.

Pod koniec września 2020 r. przeszukując czeskie archiwa wojskowe po pierwszy raz natrafiłem na wzmiankę o czeskich oddziałach walczących po stronie carskiej Rosji. Temat zainteresował mnie o tyle, że walki miały miejsce w rejonie Szczepanowa. Największą ekscytację wywołał wtedy jednak fragment dziennika Josefa Jiříego Šveca – nieznanego mi wcześniej sokolnika, legionisty i pułkownika czeskich legionów w Rosji. Opisał w nim swoje żołnierskie losy w listopadzie 1914 r. gdy jako zwiadowca działał na przedpolach Szczepanowa. Pomimo że w dzienniku nie pada nazwa Sterkowiec, to bardzo szczegółowy opis nie pozwala zbytnio wątpić w to, że oddział czeskich zwiadowców przebywał właśnie w tej miejscowości.

Jest to dla mnie bardzo cenne odkrycie – bowiem historię działań wojennych w mojej rodzinnej miejscowości mogę poznawać już nie tylko na poziomie ogólnej sytuacji dużych jednostek biorących udział w zmaganiach, ale także z poziomu szeregowego żołnierza dzielącego się swoimi bezpośrednimi wrażeniami.

Efektem poszukiwań jest poniższy artykuł rzucający nieco światła na to co działo się 19 listopada 1914 r. w okolicy Szczepanowa i Sterkowca.

Czescy ochotnicy polegli w listopadzie 1914 r. w walkach pod Sterkowcem i Szczepanowem

Na początku I wojny światowej wielu Czechów i Słowaków mieszkających i pracujących w Rosji zdecydowało się walczyć o wolność swojej ojczyzny przeciwko monarchii habsburskiej. Przedstawiciele czeskich organizacji politycznych skupiających zamieszkałych w Rosji Czechów i Słowaków zwrócili się do władz carskich z pomysłem sformowania oddzielnej, narodowej jednostki wojskowej. Pod koniec sierpnia 1914 r. w Kijowie utworzono jednostkę nazwaną Czeską Drużyną (Czech. Česká družina).
Po krótkim przeszkoleniu wojskowym oddział w październiku 1914 r. trafił na front galicyjski. Jednostka była pierwotnie uważana przez rosyjski sztab generalny za oddział mający pełnić jedynie funkcje polityczne i propagandowe. Jednak wraz ze zmianą sytuacji na froncie oraz pod wpływem zabiegów przedstawicieli czeskich sił politycznych żołnierze z Czeskiej drużyny zostali przydzieleni do zwiadu i rozpoznania III Armii Rosyjskiej dowodzonej przez gen. Radko Dimitriewa.

Pierwsze walki w rejonie Tarnowa

W drugiej połowie listopada 1914 r. jednostka wzięła udział w pierwszych walkach pod Tarnowem. 19 listopada pod Niedzieliskami (Gmina Szczurowa) doszło do ich starcia z huzarami węgierskimi. Była to pierwsza akcja bojowa czeskich ochotników.

16 listopada 1914 r. 1. Kompania Czeskiej drużyny pod dowództwem kapitana sztabowego Zembalewskiego przybyła do Machowej k/Tarnowa. Jej dowódca otrzymał w dniu 16 listopada 1914 r. dyspozycje, na podstawie których miał podjąć działania wywiadowcze w rejonie rzeki Białej i zająć wieś Białą nad Dunajcem, w razie potrzeby przepłynąć przez Dunajec na jego lewy brzeg w rejonie Rudki i udać się drogą do Radłowa. To obszar który znajdował się przed liniami wojska rosyjskiego. Zadanie zostało wykonane, dzięki czemu 1 Kompania otrzymała specjalne podziękowania od dowódcy 44. Dywizji rosyjskiej, w ramach której działała. Kompania zajęła wieś Białą, a 18 listopada zajęła Radłów.

1. kompania Czeskiej drużyny, wrzesień 1914 (VÚA)
(źródło: http://legie100.com/krev-legionare/129605/)

Następnie dowódca pierwszej kompanii Czeskiej drużyny otrzymał rozkaz wysłania dwóch oddziałów zwiadu, które miały za zadanie zbadać okolicę rzeki Uszwica aż do drogi Niedzieliska-Rudy-Mokrzyska-Słotwina, gdzie drogę przecina linia kolejowa Tarnów-Kraków. Wywiad miał się dowiedzieć jakie siły austro-węgierskie znajdują się w tym rejonie, jakiej narodowości są żołnierze i jak są uzbrojeni. Pierwsza wybrana grupa, pod dowództwem czeskiego ppor. Petříka liczyła 35 mężczyzn, drugą w sile 28 żołnierzy dowodził czeski ppor. Čeček.

Mapa przemarszu, zwiadu i walk Czeskiej drużyny na froncie galicyjskim
(źródło: Tutaj » https://www.vhu.cz/vzestup-a-pad-hrdiny … -klecandy/)

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na nazwiska dowódców poszczególnych oddziałów – zapiszą oni piękną kartę w historii czeskiej wojskowości – zarówno w czasie I Wojny Światowej, jak i po jej zakończeniu.

Pierwszy bój pod Niedzieliskami

Jak przebiegał zwiad 19 listopada 1914 r., możemy się z grubsza dowiedzieć, z opowiadania A. Buka, jednego z uczestników:

BUK ANTONIN
(źródło: Tutaj » http://legie100.com/krev-legionare/4422/)

CEČEK STANISŁAW
(źródło: Tutaj » http://legie100.com/krev-legionare/5881/)

PETRÍK WACŁAW
(źródło: Tutaj » http://legie100.com/krev-legionare/89481/)

„… Nasza grupa z ppor. Čečkiem razem z drugą grupą poszła w kierunku Borzęcina. Po dwugodzinnej wędrówce przybyliśmy do wioski, w której znajdował się sztab 176. pułku rosyjskiego, gdzie przydzielono nam także 6 konnych Kozaków do szybkiej łączności między nami a dowództwem tego pułku.

Po krótkim odpoczynku poszliśmy dalej i późną nocą doszliśmy do Borzęcina. Grupa ppor. Petříka oddzieliła się na lewo, w kierunku południowo-zachodnim, a my udaliśmy się prosto do wioski, gdzie nie było Austriaków, więc ją zajęliśmy. Tutaj w końcu zjedliśmy, napiliśmy się i położyliśmy się spać, po rozstawieniu patroli.

Rano, o piątej, poszliśmy do wąskiego zagajnika, oddalonego o jakieś dwie wiorsty (około 2 km przyp. red), przed którym leżała wieś Niedzieliska. Ppor. Čeček posłał 3 braci do wsi na zwiad. Na próżno czekaliśmy na ich powrót i na koniec ppor. Čeček wysłał kolejnych pięciu za nimi. Nagle widzimy biegnącego w naszą stronę Chocholáča, a za nim unosi się wielki tuman kurzu, w którym czasami błyskają nagie szable. Zanim się obejrzeliśmy, byliśmy w tumanie kurzu, z którego wyłoniło się około 40 węgierskich Huzarów.

Powitaliśmy ich takim ostrzałem, że prawdopodobnie przestraszyli się, wierząc, że mają przed sobą przeważające siły i uciekli, zostawiając na miejscu 8 zabitych, w tym jednego oficera (wg meldunku sztabu kapitana Zembalewskiego zginęło 5 huzarów, w tym 1 oficer – przyp. red.). Brat Chocholáč cudem uratował się w rowie przed stratowaniem przez konie. Po kilku chwilach naszych 5 braci wraca okrężną drogą z wioski i melduje, że wioska jest pełna wrogiej kawalerii.

Po krótkim oczekiwaniu na dwóch zaginionych braci (brat Chocholáč był jednym z trzech, którzy jako pierwsi udali się do wsi), wycofaliśmy się do lasu i powiadomiliśmy sztab dywizji o obecności wroga. Stamtąd wysłano oddział kozaków do wskazanej przez nas wsi, skąd wróciliśmy do Borzęcina, następnie do miejscowości Waryś, gdzie przeniesiono sztab dywizji. Nad ranem wrócili dwaj zaginieni bracia Hájek i Beneš, którzy, jak opowiadali, zostali na noc ukryci w stodole. Wrócił też kapral Růžička z patrolem, który poprzedniego dnia był wysłany na zwiad na zachód od Borzęcina… „.

1 kompania w walkach pod Szczepanowem

Z raportu sporządzonego przez dowódcę drugiego plutonu ppor. Petříka możemy się dowiedzieć jak wyglądały działania w.w. oddziału w dniu 19 listopada 1914 r., który tak naprawdę był chrztem bojowym całej Czeskiej drużyny.

W swoim raporcie z 20 listopada 1914 r. porucznik Karel Václav Petřík tak opisał zwiad, podczas którego doszło do pierwszego starcia bojowego jednostki:

„Wieczorem 18 listopada 1914 roku otrzymaliśmy od sztabu 44 dywizji zadanie przeprawy przez rzekę Užvici [Uszwicę] i zbadania rejonu Rudy-Mokřiska-Ščepanov-Slotvina. Oddział rozpoznawczy w liczbie 35 osób wyruszył pod moim dowództwem z Radłowa [Radłów] do wsi Gramic [Granice] (na południowy wschód od Bořetína [Borzęcin]) i o świcie, przekraczając rzekę Užvici [Uszwicę], posuwaliśmy się dalej w kierunku Přiborowa [Przyborowa], który był już zajęty przez zwiad oddziału kawalerii naszej dywizji.

Ponieważ rejon, który mieliśmy rozpoznać był rozległy, część naszego oddziału udała się do Zagrodów-Mokřisk [Zagrody-Mokrzyska], druga część z Přiborowa [Przyborowa] do Podgorki-Mokřisk [Pod górki – Mokrzysk] , natomiast nasz główny oddział pod moim dowództwem w sile 20 ludzi przeszedł przez Lenky [Łęki] i Vokovice [Wokowice] do Szczepanowa.

Zaobserwowaliśmy patrole wroga w lesie za Vokovicami [ Wokowicami], o czym natychmiast zgłoszono sztabowi dywizji. Zbliżając się pod osłoną lasu do pierwszych chat Ščepanowa [Szczepanów], zauważyliśmy, że wieś była okupowana przez piechotę wroga. Aby ustalić wielkość sił nieprzyjaciela, obeszliśmy wieś chowając się za chatami i zobaczyliśmy, że wróg, przygotowując się do wejścia od północno-zachodniej strony wsi, kopał okopy za wioską. Wieś została zajęta przez wrogą piechotę. W drodze powrotnej do wsi nasz oddział znalazł się pod ciężkim ostrzałem karabinów wroga i został zmuszony do zajęcia starego cmentarza w Ščepanovie i otwarcia ognia do atakującego wroga.

Po kilkukrotnym odparciu wroga zaobserwowaliśmy, że próbował nas ominąć z prawej strony, dlatego wycofaliśmy się do nowego kościoła w Šcepanowie, chronionego wysokim kamiennym murem, gdzie wytrzymaliśmy jeszcze 2 i pół godziny pod ostrzałem wroga. Stamtąd udało nam się wysłać drugi raport i szkic linii wroga do dowództwa (dywizji).

Jednak nasza sytuacja z minuty na minutę stawała się coraz trudniejsza, ponieważ wystrzeliliśmy prawie wszystkie naboje. Oddział zwiadowców pułku Baturinskiego podszedł do nas w porę, aby nam pomóc, i wraz z nimi udało się utrzymać zajmowaną pozycję aż do przybycia pułku Baturinskiego.

Następnie wyruszając razem z tym pułkiem, okrążyliśmy prawą flankę nieprzyjaciela, w wyniku czego pod wieczór został on przez nas wypędzony z okopów i wycofał się, pozostawiając w naszych rękach dużą liczbę jeńców i zabitych. Zginęło trzech ochotników z naszej jednostki, a trzech zostało ciężko rannych.”

Po latach generał Antonín Mikuláš Číla wspominał bezpośredni przebieg walki w Szczepanowie:

CÍLA ANTONIN
(źródło: Tutaj » http://legie100.com/krev-legionare/18447/ )

„My w grupie południowej podzieliliśmy się na cztery patrole: do pierwszego (najdalej na północ) poszło 7 braci, do drugiego 3, 4 do trzeciego (ja byłem w nim dowódcą), w czwartym było 7 braci. Kierunki marszu były równoległe w odstępach około 1-2 kilometrów. Był ranek 6 listopada (błędna data, do walki doszło 19 listopada 1914 r. – przyp. red.), ponury, lekko prószył śnieg. Zamierzaliśmy przejść przez Štěpánov (Szczepanów) i spotkać się ponownie w następnej wsi Mokřisku (Mokrzyska). W marszu mój patrol zatrzymał się w
małej wiosce Senkach (Łękach) na mały odpoczynek. Ze wsi przez las widać było już wieżę kościoła Štěpánovskeho (szczepanowskiego) — żeby wróg tam był! Rzeczywiście! Gdy tylko wyszliśmy z lasu, na północy pierwszy patrol dostał się pod ciężki ogień, nasi są w bitwie!

Przed nami skarpa i Štěpánov (Szczepanów) na górze. Od razu mamy plan; zmienimy kurs i pójdziemy na północ – naszym z pomocą! Tak więc w odstępach 10-15 kroków między sobą idziemy pod skarpą, gdy nagle z góry nadchodzi na nas ogień piekielny!

Okopy wroga były nad naszymi głowami; rozumie się, że natychmiast otworzyliśmy ogień i strzelaliśmy do austriackich czapek. Ale co dalej? Jest nas czterech, za nami łąka, strumyk, las i pole, rezerwy nie ma – wróg zdaje się to widzieć, w każdej chwili może nas zaatakować. A najważniejsze to zgłosić, że wróg jest w Štěpánovie (Szczepanowie), a nie „za Mokřikiem” (za Mokrzyskami)! Odwracam głowę i krzyczę: »Strzelać, cofać się! Mój sąsiad Antonín Grmela, który kilka dni później został złapany podczas innej akcji i powieszony 12 grudnia 1914 r. w Wadowicach, za wszelką cenę nie chciał zrozumieć rozkazu i zawsze odpowiadał: „Czeski ochotnik nie cofał się!” i strzelał dalej. Chłopcy poszli więc sami, ale już w lesie Grmela nas dogonił, więc pośpieszyliśmy jak najszybciej, aby przekazać wiadomość ostrzegawczą; po godzinie trafiliśmy na oddział pułku Baturińskiego; zatrzymujemy go; nadchodzi Kozak, któremu mówimy, gdzie jest wróg. Kozak odszedł i nie trzeba było nawet dziesięciu minut, żeby się uspokoić, kiedy pierwsze pociski z rosyjskich dział przeleciały nad nami i roztrzaskały się nad Stepánovem. Wróg został „odnaleziony”. Tak więc mój patrol wykonał zadanie szczęśliwie i bez strat, ale z pierwszego patrolu z siedmiu braci wrócił jeden, brat Strnad, drugiego brata Rejnocha ciężko rannego przywieźli Kozacy; inni pozostali na polu bitwy. Ciekawe, że w tym pierwszym patrolu i pierwszym wśród ochotników czechosłowackich poległ Czarnogórzec Nilkolič, starszy, prosty człowiek, pamiętam, że w Kijowie na ćwiczeniach zwrotów w miejscu w prawo, w lewo, w tył zazwyczaj skręcał w złym kierunku.

To był Nikolić. Na moją reprymendę powiedział dobrodusznie: Jestem Czarnogórcą, byłem ochotnikiem przeciwko Turkom, ale tego nie umiem; zobaczysz, że też się tego nauczę. To były nasze pierwsze porażki. Drugi patrol, w którym było trzech braci: Ptáček, Řehák i Datel, w ogóle zaginął.

W zasadzie ten pierwszy zwiad – mimo że nie byliśmy specjalnie przeszkoleni do wywiadu i nie mieliśmy też żadnego doświadczenia – militarnie został przeprowadzony całkiem nieźle, w dużej mierze z sukcesami, za które oczywiście zapłaciliśmy stosunkowo dużymi stratami”.

Trzech żołnierzy poległo, co oznaczało także pierwsze ofiary z Czeskiej drużyny. Dwóch z nich to czescy ochotnicy J. Vasický i A. Řehák. Trzecią ofiarą był Džuro Nikolič z Czarnogóry. Za swoje przykładne bohaterstwo w czasie walki, wszyscy trzej zostali in memoriam, odznaczeni Krzyżem Św. Jerzego IV stopnia. Miejsce śmierci żołnierzy wskazuje na to, że zostali oni później pochowani na cmentarzu wojennym nr 273 w Szczepanowie.

Rozkaz nr 119 3. Armii z 10 grudnia 1914 r. głosił, że polegli czescy ochotnicy Josef Vasický, Antonín Řehák i Džuro Niholič zainspirowali swoich towarzyszy broni swoją wzorową osobistą odwagą i w ten sposób odnieśli sukces w bitwie.
Trzej ranni ochotnicy to: R. Rajnoch, I. Vraný i V. Čermák. Jednak po tej walce zaginęli również żołnierze: Alexandr Ptáčka, Josef Datela i August Galíčka. Później okazało się, że spośród trzech wspomnianych zaginionych ochotników armii austriackiej udało się schwytać ochotników Datla i Galíčka. Datel udawał szeregowego żołnierza rosyjskiego w niewoli, ze względów zdrowotnych został wymieniony w czasie wojny, ale nie mógł wrócić do Rosji do oddziału, zginął na drodze w Szwecji. Galíček był więziony w Austrii do czerwca 1915 r., uporczywie udawał rosyjskiego żołnierza i zaprzeczał przynależności do swojej jednostki. W końcu został zwolniony ze służby i przydzielony do pracy jako ślusarz maszynowy do zakładu w Witkowicach. Nic nie wiadomo o dalszych losach Alexandra Ptáčka.

Wzorową odwagą i odwagą w bitwie 19 listopada wykazali się sierżant Konstantin Dembský, Zdeněk Fierlinger i Karel Strnad, którzy wg zapisu zawartego w rozkazie byli przykładem nie tylko dla czeskich zwiadowców, ale także dla żołnierzy pułku Baturińskiego.
Zostali również odznaczeni Krzyżem św. Jerzego IV stopnia wymieni już ranni ochotnicy Rajnoch i Čermák, a także ochotnicy Voronyj i Turalský, za odwagę w walce podczas wywiadu i przekazanie ważnych wiadomości (rozkaz nr 188).

W kwietniu 1915 r. ppor. Stanislaw Čeček roku został odznaczony wstecz rosyjskim Orderem Św. Stanisława III stopnia, z mieczami i wstążką. Swoją drogą jest to ciekawostka – czy ppor. Čeček wiedział, że Szczepanów w okolicach którego brał udział ma związek z patronem odznaczenia które otrzymał? Po upadku powstania listopadowego w 1831 polski Order Świętego Stanisława, włączono do grona odznaczeń rosyjskich pod nazwą Cesarsko-Królewski Order św. Stanisława.

Pierwsi polegli

Josef Vasický – urodził się w 1888 roku w rodzinie czeskich emigrantów na Wołyniu. Z zawody był cieślą. Wstąpił do Czeskiej drużyny 2 września 1914 r. Poległ w walce w dniu 19 listopada 1914 r. na terenie Szczepanowa. W niektórych źródłach podawana nieprawidłowa data śmierci – 18 listopada 1914 r.

(źródło: Tutaj » http://legie100.com/krev-legionare/129605/)

Antonín Řehák – urodził się w 1887 roku w Kwasiłowie. Kwasiłów był jednym z głównych centrów osadnictwa czeskiego w guberni wołyńskiej. Z zawodu był tokarzem. Zaciągnął się do Czeskiej drużyny 21 sierpnia 1914. Poległ w walce w dniu 19 listopada 1914 r. na terenie Szczepanowa. W niektórych źródłach podawana jest nieprawidłowa data śmierci – 18 listopada 1914 r.

(źródło: Tutaj » http://legie100.com/krev-legionare/93386/)

Džuro Nikolič – Djuvo (Danilo Džuro). Urodził się 4 maja 1874 w niewielkiej miejscowości Čevo w Czarnogórze. Zaciągnął się do Czeskiej drużyny 19 września 1914. Poległ w walce w dniu 19 listopada 1914 r. na terenie Szczepanowa. W niektórych źródłach podawana jest nieprawidłowa data śmierci – 18 listopada 1914 r.

(źródło: Tutaj » http://legie100.com/krev-legionare/90890/)

2 kompania w walkach pod Sterkowcem

Podczas pierwszych udanych działań 1. kompanii w dniu 19 listopada 1914 roku, druga kompania Czeskiej drużyny zaczyna także zajmować się wywiadem. Prowadził ją czeski ppor. Cejp i rosyjski chorąży Raňuk. Działali w 4. Batalionie 126 Pułku Rylskiego, który stanowi awangardę 32. Dywizji Piechoty Rosyjskiej. Jej pierwszym zadaniem było zbadanie obszaru na północ od Jadownik, między linią kolejową, a rzeką Uszwicą (teren Jadownik oraz Sterkowca).

CEJP KAROL
(źródło: Tutaj » http://legie100.com/krev-legionare/5117/)

Nieświadomi obecności 1 kompanii Czeskiej drużyny, ochotnicy z 2 kompanii przekazują swojemu przełożonemu 32 dywizji identyczne dane jak te, które wcześniej otrzymał sztab 44. Dywizji od 1 kompanii, tym samym potwierdzając raport. W środku nocy pułk Rylski wszedł w kontakt z wrogiem, podczas którego szczególnie wyróżnili się ochotnicy Vondráček i Klíegel. Zdobyto 8 wozów oraz schwytano 1 oficera i 5 żołnierzy austriackich, od których uzyskano cenne informacje o ruchach wroga.

– Wieczorem pewnego dnia ponownie byliśmy zebrani i ruszyliśmy do przodu, wiele wiorst (wiele km przyp. red.) do przodu – udało nam się dołączyć do Pułku Starooskolskiego i rozlokowaliśmy się w wiosce blisko Szczepanowa, w której właśnie nasi bili się w strasznej bitwie.

Byliśmy tam koło szóstej rano i zaraz legliśmy, wcześniej jeszcze napiliśmy się herbaty. Zaczęliśmy piec ziemniaki, które znaleźliśmy u chłopa, poszedłem jeszcze do stodoły przejrzeć bieliznę, bo czułem że zaczęło tam być rojno. Znalazłem kilka drobnych zwierzątek i przebrałem się. Zanim jednak ziemniaki się upiekły przyszedł rozkaz, żeby iść do przodu.

Za wsią, za Szczepanowem, przez który szliśmy obok rozwalonego kościoła, widzieliśmy wiele trupów, głównie austriackich – niektórzy byli żałośnie powykręcani w agonii. Przyszło mi do głowy, że może pomiędzy nimi jest mój brat – z przerażeniem odrzuciłem od siebie taką myśl – zapisał w swoim pamiętniku Josef Jiří Švec (nauczyciel wychowania fizycznego, sokolnik, legionista i pułkownik legionów czeskich w Rosji).

JOSEF JIŘI ŠVEC
(źródło: Tutaj » https://legie100.com/krev-legionare/109629/)

Wyposażenie żołnierzy Czeskiej Drużyny

Ochotnicy Batalionu czeskiego zostali wyposażeni w zwykłe rosyjskie mundury polowe wg wzoru z 1910 r. , włączając w to buty. Na furażerce (rosyjskiej czapce polowej z krótkim daszkiem) oprócz owalnego godła cesarskiego, mieli, jako odróżnienie od zwykłego rosyjskiego ubioru, i dla podkreślenia ich narodowości, naszytą na obwodzie dolnej krawędzi kołnierza wąską czerwono-białą wstążkę. Pagony – naramienniki były koloru malinowo – czerwonego (co było kolorem formacji specjalnego przeznaczenia). Ci, którzy dzięki wyższemu wykształceniu uzyskali status oficera łącznikowego, mieli na pagonach trójpasmowe obrzeża w kolorach dynastii Romanowów (czarny, pomarańczowy, biały). Ich pozostałe wyposażenie było również typowe. Uzbrojeni byli zazwyczaj w standardowy karabin rosyjski Mosina, wzór z roku 1891 r., kaliber 7,62 mm.

Czeska pamięć

Czeskie społeczeństwo kultywuje pamięć o żołnierzach Czeskiej drużyny. Jedną z takich organizacji jest Wspólnota Legionistów Czechosłowackich. To najstarsza organizacja kombatancką w Republice Czeskiej. Została założona 22 maja 1921 roku jako organizacja jednocząca czechosłowackich legionistów, którzy w czasie I wojny światowej walczyli na froncie zachodnim, wschodnim oraz w Rosji o utworzenie Republiki Czechosłowackiej. Obecnie Wspólnota zrzesza nie tylko kombatantów, ale także potomków rodzin legionistów i kombatantów innych formacji oraz ich sympatyków.

Żołnierze z Czeskiej drużyny polegli w walkach w Szczepanowie zostali upamiętnieni na tablicy pamiątkowej w Tarnowie (ul. Poniatowskiego 5, budynku Zespołu Szkół Stowarzyszenia „Siódemka”, na prawo od drzwi wejściowych). Autorem tablicy jest tarnowski artysta Łukasz Jewuła. Tablica została odsłonięta w maju 2012 r. z udziałem ambasadora Republiki Czeskiej Jana Sechtera oraz wiceministra obrony narodowej Republiki Czeskiej Michaela Hrbata.

W ostatnich latach przedstawiciele Wspólnoty Legionistów Czechosłowackich conajmniej trzy razy odwiedzili Szczepanów – m.in. w 2015, 2017 i 2019. Cykl regularnych odwiedził zakłóciła m.in. epidemia koronawirusa, stąd być może dłuższa przerwa w wizytach w Szczepanowie. Przedstawiciele społeczności legionowej regularnie odwiedzają także Tarnów, gdzie na przełomie 1914 i 1915 r. stacjonował sztab Czeskiej drużyny. Ostatni raz gościli w mieście nad Białą we wrześniu 2022 r.

W 2015 r. w w uroczystościach w Szczepanowie uczestniczył wnuk porucznika Petříka, który wspominał swojego dziadka. Z kolei w 2017 r. do Szczepanowa przybyła Ivana Čílová, wnuczka gen. Číly, który brał udział w walkach na tym terenie.

Wizyty w Szczepanowie przedstawicieli Wspólnoty Legionistów Czechosłowackich

Rok 2015
(źródło: Tutaj » https://www.csol.cz/z-cinnosti-csol/arc … e-druziny/)

(źródło: Tutaj » https://www.facebook.com/profile/100070 … pan%C3%B3w)

Rok 2017
(źródło: Tutaj » https://www.csol.cz/z-cinnosti-csol/arc … e-zborovu/)

W 2024 roku przypada 110 rocznica wybuchu I Wojny Światowej i walk na linii Sterkowca i Szczepanowa. W ramach planowanych uroczystości patriotycznych pojawił się pomysł aby wyeksponować losy żołnierzy Czeskiej drużyny w trakcie walk na naszym terenie.

Szerzej o przebiegu walk z 1914 r. można przeczytać w opracowaniu Wacława Szczepanika pt.: Sterkowiec-Dziekanów podczas I wojny światowej, opublikowanego na brzesko.ws TUTAJ» https://brzesko.ws/DesktopModules/Artic … &mid=10640.
—

Krzysztof Bogusz

Literatura:

1. Czeska drużyna (1914) Autor : Pavel Jaroslav Kuthan / Pavel J. Kuthan / Tłumaczenie Maria Tadaj https://www.valka.cz/1208-Ceska-druzina-1914-1916-III
[Dostęp: 2023-12-06]

2. Deník plukovníka Švece, (Tłumaczenie Maria Tadaj), https://kramerius5.nkp.cz/view/uuid:a14 … 99757dfbf0[Dostęp: 2023-12-06]

3. VANĚK, Otakar, Vojta HOLEČEK, Rudolf MEDEK a Památník odboje. Za svobodu: obrázková kronika československého revolučního hnutí na Rusi 1914-1920. xo: vl. n., 1925. sv. Kniha první. Díl I., s. 62. https://www.digitalniknihovna.cz/dsmo/u … 5056b73ae5
[Dostęp: 2023-12-06]

4. ČÍLA, Antonín Mikuláš. Rozvědky České Družiny a Čsl. brigády na Rusi: Druhá přednáška cyklu o našem národním osvobození, pořádaném jednotami ČSOL. v Praze I.- II.-V. až VII. : podle vlastních záznamů a vzpomínek. Praha: Nákladem „Památníku Odboje”, 1924, s.17-19, https://www.digitalniknihovna.cz/dsmo/u … 5056b73ae5[Dostęp: 2023-12-06]

5. PRÁŠEK, Vojtěch. Česká družina: Psáno k 20. výročí jejího založení. Praha: Československý Legionář, 1934, s. 41., https://www.digitalniknihovna.cz/dsmo/u … 5056b73ae5[Dostęp: 2023-12-06]